سطوح چوبی و وسایل چوبی بیشتر در معرض آسیب هستند و نیاز بیشتری به مراقبت دارند. جنس چوب در برابر دما، آب و رطوبت مقاوم نیست و اگر از کفپوش چوبی یا وسایل چوبی استفاده می‌کنید لازم است تا لایه‌ای بعنوان لایه محافظ و جلا دهنده به روی آن اجرا شود تا هم جلوه زیباتری داشته باشد هم از آن در برابر آسیب‌های احتمالی محافظت شود. برای این کار محصولات متفاوتی موجود است که شاید انتخاب را کمی برایتان دشوار کند. در این مطلب به توضیح هر کدام از انواع جلا دهنده چوب از جمله پلی یورتان، شلاک، لاک و وارنیش اشاره خواهیم کرد.
پیش از انتخاب چه نکاتی را در نظر بگیریم؟
- ماندگاری و مقاومت: هر لایه محافظ یا جلا دهنده‌ای که استفاده کنید عمر مفیدی دارد. بخصوص با توجه به میزان تردد یا استفاده از سطح یا وسیله‌ای که در نظر گرفته‌اید این مدت زمان ممکن است متفاوت باشد. بعنوان مثال اگر لایه محافظ را برای کفپوش چوبی در نظر دارید باید این نکته را که این سطح دائم در حال تردد و پاخوردن است را در نظربگیرید. در بین انواع پوشش سطح که برای کفپوش چوبی وجود دارد، پلی یورتان از مقاومت بالاتری برخوردار است. این پوشش به خوبی از سطح چوبی در برابر آسیب‌های احتمالی ناشی از تردد افراد یا کشیدن وسایل سنگین روی سطح محافظت می‌کند.
- رنگ: آیا می‌خواهید رنگ وسیله چوبی یا کفپوش چوبی رنگ طبیعی خودش باشد یا در نظر دارید تغییری در آن ایجاد کنید؟ پوشش‌های محافظ و جلا دهنده‌ها همیشه تغییر در رنگ چوب ایجاد نمی‌کنند برخی فقط آن را صیقلی کرده و برخی دیگر ممکن است کمی تیره‌تر کند.
- نحوه اجرا: اگر خودتان بخواهید این لایه نهایی را روی وسیله چوبی یا سطوح چوبی استفاده کنید باید به سهولت اجرای آن دقت داشته باشید. همچنین وسیع بودن سطح یا ریزه‌کاری‌هایی که وجود دارد ممکن است از جمله مواردی باشد که موجب شود نیاز باشد از افراد خبره کمک بگیرید. برای سطوحی که وسعت کمی دارند اجرای پوشش پلی یورتان اغلب ساده‌تر است. بعنوان مثال برای تعمیر وسایل چوبی به راحتی می‌توانید لاک پلی یورتان را با یک قلم مو به روی سطح اجرا کنید.
- سازگاری با محیط زیست: امروزه بحث سلامتی، ایمنی و سازگاری با محیط زیست بیش از پیش از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. برای بسیاری از افراد که می‌خواهند از محصولاتی نظیر رنگ در خانه یا فضای بسته استفاده کنند مهم است که این محصول کمترین آسیب را به افراد و طبیعت بزند. به همین دلیل است که امروزه رنگ‌ها و مواد شیمیایی فاقد VOC بیش از قبل مورد توجه قرار گرفته‌اند. اغلب محصولات سازگار با محیط زیست بر پایه آب هستند. شما نیز اگر این موضوع را مد نظر قرار می‌دهید باید محصولی را انتخاب کنید که بر پایه آب و بدون بو باشد.
- زمان خشک شدن: آیا برای خشک شدن پوشش رویه چوب عجله دارید؟ بعنوان مثال اگر می‌خواهید کفپوش چوبی را طی ۴۸ ساعت آینده استفاده کنید باید به دنبال محصولی بگردید که زودتر از بقیه خشک می‌شود. پوشش پلی یورتان معمولا یک روزه خشک می‌شود این در حالیست که وارنیش ممکن است یک هفته طول بکشد تا کاملا خشک شود.
- هزینه: بدون شک هزینه یکی از مهم‌ترین فاکتورها است. پیش از انتخاب در نظر بگیرید چه مقدار از این محصول نیاز دارید و آیا با بودجه‌ای که در نظر گرفتید همخوانی دارد؟
انواع جلا دهنده چوب
-
شلاک
شلاک یک محصول طبیعی است که از نوعی حشره به نام کریا لاک تولید می‌شود. این ماده طبیعی پس از خشک شدن و پردازش شدن به یک ماده چسبنده و سخت تبدیل می‌شود که با حلال الکل ترکیب شده و قابل استفاده بعنوان براق کننده سطح یا جلا دهنده چوب می‌شود. شلاک پس از اجرا در اثر تبخیر شدن حلالی که با آن ترکیب شده خشک می‌شود.
شلاک در ابتدا بعنوان لایه نهایی یا تاپ کوت وسایل چوبی در اواخر سال‌های ۱۵۰۰ مورد استفاده قرار گرفت. تا سال ۱۹۶۰، شلاک هنوز مطرح‌ترین جلادهنده چوب یا تاپ کوت بود که اغلب نجارها و کسانی که وسایل چوبی درست می‌کردند از این ماده بعنوان پرداخت نهایی کارشان استفاده می‌کردند. یکی از دلایل شهرت شلاک که موجب شده امروزه هنوز هم مورد استفاده قرار بگیرد قابل ترکیب شدن با رنگ است. رنگ‌ها به خوبی و سادگی با این ماده ترکیب شده و یکدست می‌شوند.
اگرچه شلاک براقیت خاصی به سطوح می‌بخشد اما با توجه به اینکه حلال آن الکل است برای سطوحی که ممکن است به روی آن مواد خورنده یا الکلی ریخته شود پیشنهاد نمی‌شود. همچنین اگر یک ماگ داغ را روی سطحی که شلاک روی آن زده شده قرار دهید حتما با یک دایره سفید مواجه خواهید شد. به همین دلیل است که شلاک را معمولا برای رویه میز چوبی پیشنهاد نمی‌کنند.
-
لاک الکل
لاک الکل یک ماده شفاف است که قدمتی دیرینه دارد. از این ماده که در گذشته از مواد طبیعی و ترشحات درختی به نام درخت لاک چینی شهرت داشت گرفته می‌شد برای براق کردن و جلا دادن کارهای چوبی استفاده می‌شود. هرچند امروزه لاک الکل کاملا از مواد مصنوعی تولید می‌شود و اغلب برای وسایل چوبی هنری نظیر سازها مورد استفاده قرار می‌گیرد. لاک الکل بسیار مقاوم و سخت است و بسیاری معتقدند از وارنیش و شلاک استحکام بالاتری دارد. این نوع جلا دهنده چوب می‌تواند سطحی بسیار براق و مستحکم برای وسایل چوبی ایجاد کند. این ماده در برابر مواد خورنده نظیر الکل مقاوم است و یکی از پرکاربردترین جلادهنده‌های چوب برای وسایل چوبی خانگی به شمار می‌رود.
لاک الکل نسبت به سایر تاپ کوت‌ها بسیار سریع خشک می‌شود و شفافیت بیشتری نسبت به سایر جلا دهنده‌ها دارد. بنابراین برای کسانی که تمایلی ندارند رنگ وسیله چوبیشان تغییری داشته باشد می‌تواند انتخاب خوبی باشد. بهترین روش برای اجرای لاک الکل استفاده از اسپری رنگ است.
از معایب لاک الکل می‌توان به بالا بودن VOC یا ترکیبات آلی شیمیایی موجود در آن اشاره کرد که پخش شدن آن در هوا بدون وجود تهویه کننده هوا ممکن است مشکلات و حساسیت‌هایی ایجاد کند.
-
پلی یورتان
پلی یورتان یک ماده پلیمری است که در میان سایر تاپ کوت‌ها از مقاومت و عمر بالاتری برخوردار است. در چند دهه گذشته پلی یورتان یکی از پرکاربردترین پوشش‌ها برای پرداخت چوب، محافظت و جلادادن آن بوده است. پلی یورتان هم به شکل مات هم به شکل براق وجود دارد و آن را می‌توان با اسپری و قلم مو اجرا کرد. اگر از قلممو برای اجرای پلی یورتان به روی سطوح چوبی استفاده می‌کنید حتما قلممو با الیاف طبیعی تهیه کنید.
خشک شدن لایه پلی یورتان معمولا یک روز طول می‌کشد بنابراین جزو جلادهنده‌های چوب با زمان خشک شدن نسبتا طولانی است. هرچند اگر پلی یورتان پایه آب باشد این مساله متفاوت خواهد بود و خشک شدن آن چند ساعت بیشتر طول نخواهد کشید.
از لایه پلی یورتان اغلب بعنوان پرداخت نهایی کفپوش چوبی و گاهی ضد آب کردن آن استفاده می‌شود. هرچند از این ماده برای جلا دادن و محافظت از سایر وسایل چوبی نیز به سادگی می‌توان استفاده کرد.
وارنیش
عموما از کلمه وارنیش برای تمامی تاپ کوت‌ها یا جلادهنده‌های چوب استفاده می‌شود. اما در حقیقت وارنیش یک محصول جداگانه است. در گذشته محصولاتی نظیر شلاک، لاک الکل، پلی یورتان و روغن جلا همگی با نام وارنیش به بازار معرفی می‌شدند.
اما امروزه وارنیش یک محصول با ترکیب رزین آلکید و حلال است که در اثر قرار گرفتن در معرض اکسیژن خشک می‌شود. وارنیش می‌تواند یک محصول مناسب برای استفاده ار فضای باز باشد چرا که در برابر آب شور، حرارت، سرما و اشعه خورشید مقاوم است. با توجه به اینکه وارنیش از رزین روغنی تشکیل شده مقاومت بالایی در برابر حرارت دارد و برای آب و هوای متفاوت مناسب است. اگرچه وارنیش مقاومت بالایی دارد اما استحکام آن به اندازه پلی یورتان نیست. همچنین وارنیش درخشش و گرمای خاصی به سطح چوب می‌بخشد و ممکن است چند درجه رنگ آن را تغییر دهد.
کدام جلا دهنده چوب مناسب کار شماست؟
انواع جلا دهنده‌های چوب را در این مطلب معرفی کردیم. این محصولات همگی سطح چوب را جلا داده و براق می‌کنند در عین حال با ویژگی‌های متفاوتی که هر کدام دارند می‌توانند از سطوح چوبی در برابر تردد، مواد خورنده، لکه، آب و حرارت محافظت کنند.
سلام وقت بخیر برای جلا دادن تیر کمان سنگی دست ساز چه نوع جلا برای این کار مناسب است.